NHỮNG BÀI HỌC DỊU DÀNG TỪ "MƯU CẦU HẠNH PHÚC"

The Pursuit of Happyness- Mưu cầu hạnh phúc - 2006

Có những bộ phim, chúng ta xem một lần rồi có thể quên. Nhưng cũng có những bộ phim như một người bạn cũ, dù nhiều năm trôi qua, khi ngồi lại cùng nhau, vẫn thấy vẹn nguyên những rung động. Với mình, "Mưu Cầu Hạnh Phúc" là một người bạn như thế, và mỗi lần xem lại, mình lại nhận ra những món quà mới.

Hơn cả một câu chuyện về thành công, bộ phim là một hành trình đầy nước mắt nhưng cũng lấp lánh những bài học dịu dàng. Không cần những kỹ xảo, hiệu ứng để khơi dậy sự giải trí choáng ngợp mà bộ phim này lay động đến rất nhiều tầng cảm xúc sâu nhất. Có lẽ đây là một trong những bộ phim kinh điển hay nhất trong danh sách yêu thích của 2 vợ chồng mình. Tụi mình đến với nhau cũng nhờ kết nối qua việc chia sẻ cảm nhận qua những bộ phim nên mỗi một độ tuổi của Gấu, tụi mình cũng sẽ muốn dùng những bộ phim này để kết nối cùng con, tạo ra những kết nối sâu sắc trong gia đình.

Tối qua 2 vợ chồng mình đã có dịp xem lại bộ phim này cùng với con trong rất nhiều sự xúc động và những bài học mới cũ đan xen. Gần đây, mình có đọc được một bài viết chia sẻ rằng, lĩnh vực tâm lý học trong quá khứ thường chỉ tập trung vào việc "khi nào mọi thứ trở nên tồi tệ". Nhưng một nhánh mới ra đời, gọi là Tâm lý học Tích cực, lại đặt ra câu hỏi ngược lại: "Điều gì làm nên một cuộc sống tốt đẹp? Điều gì giúp con người phát triển?". Và mình thấy, bộ phim này chính là câu trả lời tuyệt đẹp cho câu hỏi đó.

1. Về tình yêu của một người làm cha – Chữa lành đứa trẻ bên trong mình

Ngay đầu phim, Chris đã chia sẻ rằng anh gặp cha ruột của mình lần đầu tiên vào năm 28 tuổi. Câu nói ấy cứ ở lại mãi trong tâm trí mình. Nó cho mình thấy rằng, chúng ta có thể không có một tuổi thơ trọn vẹn, có thể mang trong lòng những tổn thương từ quá khứ. Nhưng điều kỳ diệu là, chúng ta hoàn toàn có thể lựa chọn cách chúng ta làm cha, làm mẹ. Chúng ta có thể phá vỡ vòng lặp tổn thương đó, để những thế hệ tiếp theo không phải trải qua những gì chúng ta từng có. Trước khi vào nhà vệ sinh công cộng lạnh lẽo, Chris đã chuẩn bị hành trình như một "cỗ máy thời gian" để bảo vệ giấc ngủ ngây thơ của con. Tình yêu của cha mẹ đôi khi không phải là cho con những thứ tốt nhất, mà là biến những điều tồi tệ nhất trở nên ấm áp trong vòng tay của mình. Đó là một thánh địa bình yên mà không bão tố nào có thể chạm tới. Mình cảm nhận thật sự sâu sắc bài học này với hành trình làm mẹ của mình, trở thành mẹ & nhìn con lớn lên mỗi ngày với mình là một hành trình được học, được yêu thương rất nhiều & được lớn lên thêm 1 lần nữa với những vết thương sâu thẳm được chữa lành. Có một người viết đã dùng một hình ảnh rất hay, rằng chúng ta là 'chiếc bánh mì kẹp' của các thế hệ (the generational sandwich): ở giữa là cha mẹ và con cái. Chúng ta vừa là điểm tựa cho thế hệ đi trước, vừa là bệ phóng cho thế hệ tương lai. Và vai trò đó thật thiêng liêng.

"He was a man I barely knew. I met my father for the first time when I was 28 years old."- Chris

2. Về việc gói giữ ước mơ – Lời thì thầm cho chính mình

Câu nói trên sân bóng rổ đã trở thành một lời thì thầm kinh điển. Nhưng bạn có thấy không, người đầu tiên mà Chris phải thuyết phục chính là bản thân anh. Giữa những lời từ chối, những cánh cửa đóng sầm, và cả sự hoài nghi từ người thân yêu nhất, anh vẫn giữ lại ngọn lửa ước mơ nhỏ bé ấy. Bài học này dạy chúng ta rằng, bảo vệ ước mơ không phải là chống lại cả thế giới, mà trước hết, là học cách vỗ về và tin vào "đứa trẻ" bên trong mình, ngay cả khi nó đang sợ hãi và lạc lối. Có những kết nối giữa chúng ta & vũ trụ mà chỉ có bản thân chúng ta là người hiểu rõ nhất.

"Don't ever let somebody tell you... You can't do something. Not even me. All right? You got a dream... You gotta protect it."

3. Về hành trình đi tìm "Happyness" – Khi chữ "Y" chính là "You"

Mình thực sự thấy thú vị về chữ "Y" trong "Happyness". Nó không phải là một lỗi sai, mà là một bí mật được cài cắm: You. Bạn chính là người mang lại hạnh phúc cho chính mình. Hạnh phúc không phải là thứ ai đó trao cho, mà là thành quả của nỗ lực, của việc dám theo đuổi, của việc tự mình đứng dậy. Hạnh phúc không phải là một đích đến hoàn hảo ở cuối con đường, mà nó hiện diện trong chính hành trình mưu cầu ấy. Là niềm vui khi giải được khối Rubik trước mặt vị giám đốc tiềm năng. Là nụ cười của con trai. Là giọt nước mắt lăn dài trên má khi cuối cùng cũng có một công việc. Hạnh phúc là những mảnh vụn lấp lánh mà ta nhặt nhạnh được trên con đường gập ghềnh của cuộc đời. Với mình, hạnh phúc tồn tại trong rất nhiều khoảnh khắc cuộc sống, có khi là hoàn thành 1 công việc, 1 dự án lớn, có khi chỉ đơn giản là thấy bản thân & gia đình khỏe mạnh, 1 cái cây mình chăm đã nở hoa.

"This part of my life... this little part... is called 'happyness'."

4. Về phẩm giá – Tấm áo vô hình nhưng lấp lánh

Dù không nhà, không tiền, phải chạy đua với từng phút giây, Chris Gardner chưa bao giờ đánh mất lòng tự trọng. Bộ vest, dù cũ sờn, vẫn là tấm áo giáp của anh. Anh bước vào cuộc phỏng vấn với bộ dạng lấm lem sơn nhưng với một cái đầu ngẩng cao, một sự tự tin về năng lực của chính mình và sự chân thành. Hoàn cảnh có thể vùi dập ta, nhưng phẩm giá là thứ ta lựa chọn để giữ lại. Và chính nó sẽ khiến ta tỏa sáng & khác biệt. Nếu bạn hỏi mình từ đây đến cuối đời mình muốn làm gì thì mình sẽ muốn học làm người một cách trọn vẹn & chân thành nhất.

"I've been sitting out here for the last half-hour trying to come up with a story that would explain my being here dressed like this... And I wanted to come up with a story that would demonstrate qualities that I'm sure you all admire here, like earnestness or diligence. ...But I couldn't think of anything. So I was just gonna be honest."

5. Về niềm tin vào chính mình – "Tôi có thể làm được"

Mình rất ấn tượng với sự tự tin của Chris. Anh ấy không có bằng cấp, không có kinh nghiệm, nhưng anh ấy có một niềm tin sắt đá vào năng lực của bản thân. Anh biết mình thông minh, và quan trọng hơn, anh biết mình có thể học. Niềm tin này chính là nền tảng vững chắc nhất giúp anh không gục ngã. Trong tâm lý học Tích cực, có một khái niệm gọi là 'Điểm mạnh tính cách' (Character Strengths). Nó cho rằng mỗi chúng ta đều có những thế mạnh cốt lõi, và khi ta sống và làm việc dựa trên những thế mạnh đó, ta sẽ cảm thấy viên mãn nhất. Chris đã làm đúng như vậy: anh biết mình thông minh, giỏi giao tiếp và kiên trì, và anh đã dùng chính những điểm mạnh đó để tạo ra cơ hội cho mình. Mình nhớ mình cũng từng trải qua 1 giây phút mà mình hay gọi là "giây phút Eureca", năm cấp 1 mình là 1 học sinh rất bình thường trong lớp, chỉ toàn top 10, ít khi nào top 5, và mình chỉ biết mình là 1 đứa trẻ lanh lẹ, xuất thân bình thường, không có gì nổi bật. Đến năm lớp 8, có giai đoạn trường tuyển học sinh giỏi vào các đội tuyển, thú thật mình không nghĩ mình sẽ vào đội nào. Khi đó mình đi học thêm môn Lý ở lớp học cô Phụng, mình không có khái niệm về môn học này trước đó, mình chỉ cảm thấy nó thú vị, cho đến 1 ngày cô đưa cho các học sinh ở 3 lớp cô dạy thêm 1 bài toán về đa ròng rọc, nếu mình nhớ không lầm thì có 8-9 ròng rọc gì đó và tính lực. Có 1 khoảnh khắc như người ta hay miêu tả về trạng thái dòng chảy (flow), mình thấy các dây ròng rọc chuyển động và mình bắt đầu giải, mình tính và viết liên tục. Và mình đã thật sự giải được bài toán ròng rọc đó khi cô dạy qua vài lý thuyết cơ bản trên lớp, và không có thêm 1 học sinh nào trong các lớp học thêm của cô giải ra. Giây phút cô nhìn mình cười và nói là cô tin Huyền Trang sẽ học giỏi môn Lý cũng chính là giây phút Eureca của mình, giây phút mình nhận ra mình thông minh. Và từ đó mình đã vào đội tuyển Lý cấp 2 của trường đế thi cấp tỉnh với giải nhất thực hành & giải ba lý thuyết. Và tiếp tục theo theo môn Lý vào trường chuyên. Và nhờ môn Lý mà mình thật sự đã tự tin hơn rất nhiều về khả năng liên kết, phân tích & tưởng tượng của bản thân.

"I'm the type of person, if you ask me a question, and I don't know the answer, I'm gonna tell you that I don't know. But I bet you what: I know how to find the answer, and I will find the answer."

6. Về hiệu suất – Tư duy và quản trị thời gian

Bạn có để ý cách Chris làm việc không? Để tiết kiệm từng giây, anh không gác điện thoại xuống giữa các cuộc gọi, anh không uống nước để không phải đi vệ sinh. Đó không chỉ là sự chăm chỉ, đó là tư duy chiến lược. Trong một quỹ thời gian hữu hạn, anh đã tối ưu hóa từng hành động để đạt hiệu suất cao nhất. Một bài học thật sự đắt giá cho công việc của chúng ta. Anh ấy dù đang là người nghèo nhất trong xã hội nhưng lại có tư duy thời gian của 1 người giàu có.

7. Về nghệ thuật giao tiếp – Sự chân thành luôn chạm đến trái tim

Chris không có gì trong tay ngoài sự chân thành và trí thông minh. Cách anh thuyết phục vị giám đốc lên đi chung taxi, cách anh giải được khối Rubik, và cách anh thẳng thắn trong buổi phỏng vấn... tất cả đều cho thấy sức mạnh của giao tiếp. Không cần những lời hoa mỹ, sự chân thành và một chút hóm hỉnh đúng lúc có thể mở ra những cánh cửa không ngờ.

8. Về sự tử tế lấp lánh – Lựa chọn làm người tốt

Chồng mình hỏi em thấy được từ khóa gì quan trọng nhất trong lần xem lần này. Với anh ấy chính là từ "tử tế". Khi con người bị dồn vào bước đường cùng, bạn sẽ bộc lộ hết những bản chất thật của mình, thậm chí là những mặt xấu xa sẽ vượt lên trên những điều tốt đẹp nếu là một người tư lợi cho bản thân, họ sẽ quên mất sự tử tế trong cách làm người của mình. Chris, dù bị lừa, bị cướp, vẫn lựa chọn tử tế. Chi tiết người bạn cũ lâu năm của Chris mượn anh ấy 14$ rất lâu không chịu trả, ngay cả lúc anh khốn cùng nhất, van xin nài nỉ nhưng vẫn không trả trong khi 1 vị sếp lớn của công ty mượn anh 5$ để trả tiền xe và vẫn nhớ trả lại cho thấy sự khác nhau trong đạo đức của mỗi người. Mượn và trả không còn là vấn đề tiền bạc mà còn là tư duy & tự tôn của từng người. Cuộc đời mình từ lúc ra trường đi làm đến giờ nhà cửa tài sản tự mua bằng chính năng lực của bản thân, không nhận giúp đỡ của ai bất cứ 1 đồng nào kể cả ba mẹ, chỉ mượn tiền trong phạm vi 4 người & ngân hàng, mượn ai trên 3-4 tháng cũng tự động tính lãi để người ta không thiệt, lúc trả cũng nhớ mời họ đi ăn để cảm ơn. Số người mình cho mượn thì cũng trên dưới 10, có người hiểu chuyện dù chỉ là công nhân, nuôi 3 con nhỏ, chỉ mượn vài triệu khi gặp khó khăn, nhưng đến hẹn là trả đủ, mình không gấp, không đòi, thậm chí còn tặng lại 1 ít vì uy tín & hoàn cảnh đó của em. Nhưng có người mượn không nhiều nhưng khất lên khất xuống, có khi tới hẹn thì im lặng chẳng nói lấy 1 lý do, băm nhỏ, trả 5 lần 7 lượt, tiền thì mất giá theo thời gian, đòi miết cũng phiền nhưng không đòi thì tiếc, không phải tiếc tiền vì tiền đưa cho họ đã nát từ lâu mà là số tiền đó có khi lấy lại cho người thật sự cần có khi lại hữu ích hơn. Và chỉ có người hiểu giá trị thời gian, hiểu giá trị thời gian của tiền bạc, trân quý công sức của người khác & có đạo đức thì mới nên giao kết về tiền. Thành ra muốn biết 1 người có tử tế hay không thì cứ nhìn cách họ sống trong khó khăn vì nó nhắc mình rằng, ngay cả khi đang ở tận cùng khó khăn, chúng ta vẫn luôn có một sự lựa chọn: lựa chọn để trở nên tử tế.

9. Về "Giấc Mơ Mỹ" – Thử thách và cơ hội

Bộ phim vẽ nên một xã hội Mỹ đầy thử thách, nơi bạn có thể mất tất cả chỉ trong chớp mắt. Nhưng nó cũng gieo vào lòng người xem một niềm tin rằng, ở nơi đó, nếu bạn thật sự thông minh, kiên trì và không ngừng nỗ lực, cơ hội sẽ luôn mở ra. Đó là vùng đất của sự cạnh tranh khốc liệt, nhưng cũng là nơi tôn vinh những người dám theo đuổi giấc mơ đến cùng.

"It was right then that I started thinking about Thomas Jefferson on the Declaration of Independence... and the part about our right to life, liberty, and the pursuit of happiness."

Cuối tuần nếu có thời gian, bạn & gia đình có thể cùng nhau xem bộ phim ý nghĩa này nhé và biết đâu bạn lại thấy thêm nhiều góc nhìn & bài học từ bộ phim & mình cũng rất muốn được nghe thêm về những bài học đó.

Jasmine Nguyen