Liệu ý nghĩa có sinh ra trên hành trình tạo giá trị?

Người ta thường nói về tầm quan trọng của việc tìm ra câu trả lời, nhưng mình nhận ra rằng, sức mạnh thực sự nằm ở việc đặt ra đúng câu hỏi. 'Wander & Wonder' là series về chính hành trình đó: từ những ngày tháng 'wander' mông lung trong những ngã rẽ, những quyết định của sự nghiệp, cho đến khoảnh khắc 'wonder' - khoảnh khắc mình dám hỏi và bắt đầu đi tìm lời giải cho những trăn trở của riêng mình.

Chào bạn đến với post #10 trong series bài viết "Wander & Wonder" & cùng mình suy nghĩ về câu hỏi "Liệu ý nghĩa có sinh ra trên hành trình tạo giá trị?"

Wander & Wonder - #10

Có một giai đoạn cách đây vài năm, khi mình chìm trong những áp lực của cuộc sống và công việc, mình đã dừng lại và tự hỏi một câu mà có lẽ ai trong chúng ta cũng từng trăn trở: "Rốt cuộc thì... mục đích sống của mình là gì?".

Những lúc như vậy, mình thường tìm đọc lại cuốn sách quen thuộc "Man's search for meaning" của Viktor Frankl và mặc định rằng cuộc sống là một hành trình vĩ đại để đi tìm một "ý nghĩa" cao cả nào đó. Mình cứ đi, cứ tìm. Mình nỗ lực trong từng công việc, từng hành động, và cố gắng gán cho nó một "ý nghĩa". Nhưng rồi mình nhận ra một quy luật khá đau lòng: cái "ý nghĩa" mà mình gắn vào một thành tựu, một dự án, lại vô cùng mong manh. Nó rực rỡ khi mình đạt được, nhưng rồi lại phai nhạt dần, để lại trong mình một khoảng trống và câu hỏi khắc khoải: "Rồi sao nữa?". Mọi thứ chỉ thực sự thay đổi khi mình làm mẹ.

Lần đầu tiên trong đời, hành động của mình không còn nhắm đến một "mục đích" cho bản thân. Nó đơn giản là sự cho đi, là kiến tạo giá trị thuần khiết cho một sinh linh bé bỏng phụ thuộc hoàn toàn vào mình. Là những đêm không ngủ, những bữa ăn vội vàng, là sự kiên nhẫn vô tận... Và trong chính quá trình cho đi không đòi hỏi đó, mình lại nhận về một cảm giác đủ đầy, một thứ "ý nghĩa" vững chãi mà không một thành tựu sự nghiệp nào trước đó có thể so sánh được.

Mình nhận ra, có lẽ mình đã tìm sai hướng.

Có lẽ cuộc đời không phải là đi tìm kiếm, mà là tạo ra.

Mãi đến sau này, khi tình cờ đọc được cuốn sách The Personal MBA của Josh Kaufman về kinh doanh, mọi mảnh ghép mới thực sự khớp vào nhau. Cái cảm giác mơ hồ mà mình có được khi làm mẹ, giờ đây đã có một cái tên, một bộ khung. Anh ấy nói rằng mọi dự án thành công đều được xây dựng từ 5 thành phần cốt lõi. Và đó là lúc mình hiểu ra: chúng ta hoàn toàn có thể áp dụng bộ khung này để chủ động "thiết kế" một cuộc đời có giá trị.

Nó biến sự mông lung của mình thành một bản kế hoạch rõ ràng. Và hôm nay, mình muốn chia sẻ cùng bạn 5 câu hỏi nền tảng đó.

5 câu hỏi nền tảng cho bất kỳ 1 hành trình nào

1. Câu hỏi 1: Tôi đang tạo ra giá trị gì? (Value Creation)

Trong kinh doanh, đây là việc "Tạo ra thứ mà người khác muốn hoặc cần."

Mình nghĩ rằng, từ khóa ở đây không phải là "tạo ra", mà là "người khác muốn hoặc cần". Đây là một bài học sâu sắc về sự đồng cảm. Nó buộc chúng ta phải chuyển sự tập trung từ cái tôi ("mình nghĩ điều này hay") sang những người xung quanh ("họ thực sự cần điều gì?"). Nguồn gốc của mọi giá trị đích thực không phải là sự thể hiện bản thân, mà là khả năng thấu hiểu và đáp ứng một nhu cầu có thật.

Trong cuộc đời, câu hỏi này trở thành: "Bạn mang đến điều gì cho những người xung quanh?". "Giá trị" của bạn không cần phải là thứ gì đó vĩ đại. Nó là kỹ năng chuyên môn, là khả năng lắng nghe, là sự tử tế, là óc hài hước, là sự tin cậy.

2. Câu hỏi 2: Thế giới biết đến giá trị của tôi như thế nào? (Marketing)

Định nghĩa kinh doanh của nó là "Thu hút sự chú ý và khiến mọi người quan tâm đến sản phẩm của bạn."

"Thu hút sự chú ý" trong thế giới ồn ào này nghe có vẻ hời hợt. Nhưng mình tin rằng, "marketing" sâu sắc nhất trong cuộc đời chính là sự nhất quán. Hành động của bạn chính là chiến dịch marketing hiệu quả nhất cho "thương hiệu cá nhân". Bạn không cần phải là người ồn ào nhất, bạn chỉ cần là người đáng tin cậy nhất. Sự chân thành và nhất quán sẽ tự nó thu hút sự chú ý đúng đắn.

3. Câu hỏi 3: Tôi xây dựng sự tin tưởng và cam kết như thế nào? (Sales)

Trong kinh doanh, "Sales" là "Biến những người quan tâm thành khách hàng thực sự trả tiền."

Từ "bán hàng" thường mang lại cảm giác tiêu cực. Nhưng bản chất của nó là một giao dịch của niềm tin. Trong cuộc đời, "giao dịch" này còn thiêng liêng hơn. Nó không phải là thuyết phục, mà là chứng minh mình xứng đáng với sự tin tưởng của người khác. Một người bạn tin tưởng kể cho bạn một bí mật. Một người sếp tin tưởng giao cho bạn một dự án quan trọng. Đó chính là những "thương vụ" thành công nhất.

4. Câu hỏi 4: Tôi có thực hiện đúng "lời hứa" của mình không? (Value Delivery)

Định nghĩa của nó rất đơn giản: "Giao chính xác những gì bạn đã hứa và đảm bảo khách hàng hài lòng."

Đây có lẽ là định nghĩa đơn giản nhất nhưng cũng là phần khó thực hiện nhất. Nó là định nghĩa của sự chính trực. Ý tưởng thì rẻ, lời nói thì dễ. Nhưng việc thực thi đến cùng, giữ đúng lời hứa dù khó khăn mới là thứ tạo nên một danh tiếng vững chắc. Đây là "khoảnh khắc của sự thật" quyết định xem "thương hiệu" của bạn có thực sự đáng giá hay không.

5. Câu hỏi 5: Tôi quản lý "nguồn vốn" của mình ra sao? (Finance)

Trong kinh doanh, đó là "Đảm bảo doanh nghiệp thu vào nhiều tiền hơn số tiền chi ra."

Đây là nguyên tắc về sự bền vững. Một doanh nghiệp liên tục "đốt tiền" sẽ chết. Một con người liên tục "đốt" năng lượng sẽ kiệt sức. "Tài chính" của cuộc đời không chỉ là tiền bạc. Nó chính là thời gian và năng lượng – hai nguồn vốn quý giá nhất. Quản lý tốt "báo cáo tài chính" cá nhân này là nền tảng cho mọi sự sáng tạo khác.

Vậy, hành trình tìm giá trị tạo nên ý nghĩa như thế nào?

Giờ hãy quay lại với Viktor Frankl. Frankl, trong hoàn cảnh tăm tối nhất, đã nhận ra con người không thể bị tước đoạt đi sự tự do cuối cùng: tự do lựa chọn thái độ của mình trước nghịch cảnh. Bằng cách chọn giúp đỡ người khác, chọn giữ gìn phẩm giá, ông đã chủ động tạo ra giá trị ngay cả khi không còn gì trong tay. Và chính hành động tạo ra giá trị đó đã mang lại ý nghĩa cho sự tồn tại của ông.

Ý nghĩa không phải là một "câu trả lời" tĩnh. Ý nghĩa là kết quả của một quá trình năng động:

1. Bạn xây dựng năng lực, phẩm chất bên trong.

2. Bạn mang nó ra để tương tác với thế giới.

3. Thế giới phản hồi lại những giá trị đó.

4. Từ sự phản hồi đó, bạn lại nhận về những mối quan hệ, sự tin tưởng, và vòng lặp này tiếp tục.

Cuộc đi tìm giá trị chính là quá trình quay vòng liên tục này. Nó không phải là một cuộc đi tìm vô định. Nó là một chuỗi những hành động có chủ đích: học một kỹ năng mới, giúp đỡ một ai đó, giữ lời hứa, đứng lên bảo vệ điều mình tin tưởng. Mỗi hành động đó là một viên gạch xây nên "giá trị" của bạn, và tổng thể công trình đó chính là "ý nghĩa" cuộc đời bạn. Ý nghĩa chính là cảm giác hài lòng, trọn vẹn khi chúng ta nỗ lực trả lời 5 câu hỏi này mỗi ngày.

"Bởi vì một cuộc đời ý nghĩa không phải là một câu trả lời để đi tìm, mà là một công trình để ta tự tay kiến tạo. Vậy nên, bạn cứ tiếp tục hành trình của mình. Cứ trăn trở, cứ tìm kiếm, vì chính cuộc tìm kiếm đầy chủ động đó đang tạo ra câu trả lời mà bạn mong muốn. Bạn không đi tìm ý nghĩa, bạn đang sống nó."- Jasmine Nguyễn