MỘT NGÀY, BỐN CUỘC CHẠM VÀ BỨC HỌA CỦA MICHELANGELO

Có những ngày trôi qua như một cái chớp mắt, nhàn nhạt và vô vị. Nhưng cũng có những ngày, dù chẳng hề định trước, lại mang đến những "cú chạm" sâu sắc, những cuộc gặp gỡ khiến ta phải dừng lại, ngẫm nghĩ và nhìn sâu vào chính mình. Hôm nay là một ngày như thế. Bốn cuộc gặp, bốn câu chuyện, nhưng lại cùng nhau vẽ nên một bức tranh lớn hơn về hành trình của một con người.

Và lạ kỳ thay, bức tranh ấy lại làm mình nghĩ đến kiệt tác "The Creation of Adam" của danh hoạt Michelangelo.

Creazione di Adamo- Michelangelo

Cú Chạm Đầu Tiên

Hôm nay mình có cuộc trò chuyện lần thứ hai với vị CEO người Mỹ gần 60 tuổi, lần nào nói chuyện cũng toàn chủ đề sâu, không có cảm giác xã giao. Với mình bây giờ, mỗi cuộc gặp phải thật sự là một kết nối thật sự, thay vì hời hợt. Chúng mình đã nói rất nhiều, về chính trị, xã hội, giáo dục, marketing, và thậm chí cả về một Jasmine sinh ra ở Việt Nam sẽ khác thế nào với một Jasmine lớn lên ở Mỹ. Giữa dòng chảy đó, ông hỏi mình về việc vị tỷ phú gần nhất mình từng làm việc sẽ nói gì về mình.

Mình đã trả lời rằng: "Tôi không biết & đã không hỏi, trừ phi ông có thể hỏi trực tiếp ông ấy". Ông cho đó là câu trả lời không thỏa đáng. Vì vậy, mình chỉ có thể chia sẻ suy nghĩ chủ quan, rằng các sếp sau này có lẽ sẽ nói mình là người chính trực, tử tế, thông minh nhưng cứng đầu, khó bảo. Còn vị tỷ phú kia, thật sự mình đã được nhận rất nhiều ưu ái, đến lúc rời đi, mình cũng nhận được từ bác 1 lời chúc lành, với 1 người trẻ như mình, cảm thấy vậy là đủ cho sự tò mò tìm hiểu của bản thân.

Sự chính trực đó đến từ đâu? Nó đến từ hành trình chấp nhận rằng mình không phải thánh nhân, rằng ai cũng có xấu tốt, thiện ác đan xen. Mình đã từng quen sống giùm, gia trưởng với em gái chỉ vì được mẹ dạy "làm chị là phải thay mẹ lo cho em". Từng nhỏ nhen, ích kỷ khi cảm thấy thua cuộc trong những ngày đầu rong ruổi tìm sự nghiệp. Nhưng khi kết nối được với chính mình, mình dần nhận ra những lớp ẩn sâu trong từng hành vi. Mình hiểu ra việc quen chỉ bảo, la mắng em mình không còn là điều bình thường nữa, khi cả hai đã là những người trưởng thành, sống trong những môi trường khác nhau, theo đuổi những giá trị khác nhau. Khi những giá trị không còn tương đồng, và khi mình dần hiểu mình nhưng em vẫn quen nhìn mình trong hình hài con người cũ, chúng mình chọn rời xa nhau như một lẽ thường tình. Không dính mắc, chỉ gặp gỡ khi có vấn đề liên quan đến ba mẹ, và điều đó lại khiến cả hai thoải mái.

Cũng như vậy, mình chấp nhận ba mẹ như họ vốn là, những con người bình thường với nhiều thiếu thốn đã cố gắng làm điều không ai dạy – làm cha mẹ. Mình không còn quan tâm người khác nghĩ gì, vì họ chỉ thấy một khoảnh khắc chứ không phải toàn bộ con người mình. Và đó là sự chính trực, là sự thật với lòng mình, mình chỉ đơn giản luôn là chính mình. Dù con đường sống với chính mình sẽ gặp nhiều khó khăn trong ngắn hạn, nhưng đi đường dài, nó thật sự khỏe mạnh & vững chắc về tinh thần.

Còn tử tế? Mình chỉ biết mình không cho phép bản thân làm điều ác. Mình sẽ là người phạm một lỗi nhỏ, mang một cái ơn là sẽ nhớ cái nợ, cái ơn đó suốt đời. Nhớ những chiếc đầm của chị L mà mình chưa giúp được gì. Nhớ những bữa ăn tử tế của chị T. Nhớ cả lần nhăn mặt với chị MC mình rất quý, những lần la mắng các bé trong dự án, nhớ cả những sự giúp đỡ trong công việc, cuộc sống, những người ơn đã khai mở tinh thần... Tất cả quay về, không phải để dằn vặt, mà như những người bạn cũ nhắc mình nhớ mình đã từ đâu mà lớn lên.

Trong "The Creation of Adam", khoảnh khắc thiêng liêng nhất chính là lúc ngón tay của Chúa gần như chạm vào Adam, trao cho chàng tia lửa của sự sống và trí tuệ. Cuộc trò chuyện hôm nay, với những câu hỏi thẳng thắn và sự tự vấn sâu sắc đến từng góc khuất, cũng giống như một tia lửa như vậy. Nó thắp sáng lên sự thật bên trong, buộc mình phải đối diện với chính mình, để thực sự "sống", để không là ai khác, mà là đang dùng thời gian trao đổi tìm hiểu về nhau.

2 cú chạm tiếp theo lại là những hạt giống niềm tin an lành

Rời khỏi cuộc đấu trí đầy thú vị ấy, mình gặp những "cú chạm" nhẹ nhàng hơn, nhưng không kém phần mạnh mẽ. Đó là cuộc nói chuyện ngắn trước hiên nhà với cô bé nhân sự 9X thông minh, sắc sảo và chân thành, dù chỉ gặp vài lần nhưng đã trao cho mình sự khích lệ rất lớn, tin rằng con đường mình đi là một điều tốt đẹp cần nuôi dưỡng. Giữa những bộn bề hoài nghi, lời nói của em như có ai đó nhẹ nhàng đặt tay lên vai mình, một sự xác tín không lời. Như em nói "chị cứ tin có 1 người xa lạ tin vào chị!" Cảm ơn em!

Đó là chú tài xế xe công nghệ chở mình về đã 57 tuổi nhưng từng nhiều lần qua Úc và mong sẽ được ở Úc vào cuối đời cùng người thân, người từ không có đức tin đã chuyển sang tin vào Thượng Đế. Chú kể trước đây va quẹt là chú bộc phát chửi rủa "chạy xe vậy thì đi chết đi". Còn bây giờ, chú sẽ tiết chế, xin Thượng Đế tha thứ cho ý nghĩ xấu xa của mình, chỉ mong Người đem khách hàng tới, chở khách về nhà và bản thân về nhà bình an. Chú nói một câu làm mình suy nghĩ mãi:

"Nếu con người biết đủ, Thượng Đế sẽ không để mình đói, mình khổ là do mình tham".

Vừa mới rời khỏi cuộc nói chuyện với những khái niệm lớn lao cùng vị CEO, mình lại tìm thấy một chân lý đơn sơ và nặng trĩu từ người tài xế bình dị. Cuộc đời thật diệu kỳ!

Những cuộc gặp này như những lời khẳng định cho niềm tin cốt lõi mà mình luôn giữ: có một Đấng thiêng liêng lớn lao hơn sự hiểu biết của mình, đang dẫn dắt mình qua từng nhân duyên kỳ lạ.

Cú chạm cuối cùng là về nỗi đau & sự nghiện ngập

Và rồi, thông tin về một nhà thiết kế tài hoa vướng vào ma túy. Lướt qua những dòng bình luận đầy mỉa mai, mình không thấy hả hê, chỉ thấy một nỗi buồn se thắt lại. Mình nghĩ ngay đến hai điều. Một là lời của tiến sỹ tâm lý Gabor Maté, rằng nghiện ngập thực chất là để che giấu cho một nỗi đau. Dù là nghiện ma túy, nghiện mua sắm hay nghiện đọc ngôn tình, chúng đều là thuốc giảm đau tạm thời. Mình không thể phán xét khi không biết họ đã trải qua tổn thương gì. Hai là mình nhớ đến câu chuyện của ngôi sao phim "Ở nhà một mình", và tự hỏi liệu một sự trở lại thành công và hạnh phúc như vậy có thể xảy ra ở Việt Nam không.

Sự việc này, cùng với phản ứng của xã hội, đặt ra một câu hỏi lớn về sự tự do và cái giá của nó. Nó làm mình nghĩ đến phần sau của câu chuyện Adam.

What is addiction? - Dr. Gabor Mate

Từ Bức Họa Đến Nghịch Lý Của Tự Do

Đây là lúc tất cả những mảnh ghép của ngày hôm nay hợp lại.

Trong bức họa của Michelangelo, sau khi nhận được tia lửa thiêng từ Chúa - tức là có được sự sống, trí tuệ và ý chí tự do - con người không muốn làm một tạo vật vâng lời. Adam, đại diện cho nhân loại, đã chọn rời xa khu vườn Địa Đàng, rời xa Thượng Đế, để đi tìm "tự do" của riêng mình.

Nhưng trong hành trình đó, như chính mình năm 30 tuổi sau sự ra đi đột ngột của một người bạn, mình nhận ra không muốn đắm chìm trong những tranh đoạt, đấu đá, phe cánh công sở nữa. Mình không muốn bào mòn thân tâm và năng lượng vào những việc vô nghĩa. Mình nhận ra, cũng như lời một CEO từng trải đã nói với mình, mình "stay hungry nhưng not foolish", rằng mình không quá đắm chìm, không tin hoàn toàn vào bất kỳ điều gì mình làm.

Và khi theo đuổi cái "tự do" đó, chúng ta lại lao vào những cám dỗ, những thứ huyễn hoặc do chính mình tạo ra. Ta trở thành nô lệ cho chính những ham muốn và nỗi sợ của mình. Và rồi, cũng giống như Adam sau khi rời xa Chúa, ta trở nên trống rỗng, vô hồn.

Và đây chính là nghịch lý vĩ đại:

Cách duy nhất để con người tìm thấy tự do đích thực, trớ trêu thay, lại là quay về "làm nô lệ" cho Thượng Đế.

Nghe thật phi lý, nhưng lại vô cùng hợp lý. "Làm nô lệ" ở đây không có nghĩa là đánh mất bản thân. Nó là cái thở phào nhẹ nhõm khi ta dám buông bỏ gánh nặng của cái tôi, không còn phải gồng mình chứng tỏ. Tự do không phải là một con thuyền không dây trôi vô định giữa đại dương, mà là con thuyền có một chiếc mỏ neo vững chắc. Chiếc mỏ neo đó là Niềm Tin. Nó không trói buộc, mà giữ cho con thuyền không bị bão tố cuộc đời đánh cho tan tác.

Trở về "làm nô lệ" chính là trở về với điểm tựa an toàn đó. Là khi ta biết "đủ" như chú tài xế. Là khi ta tin vào con đường của mình như lời cô bé nhân sự khích lệ. Là khi ta sống chính trực không phải để được ai công nhận, mà vì ta biết có một Đấng Tối Cao luôn dõi theo.

Đó là sự tự do khỏi việc phải gồng mình. Đó là sự bình an khi biết rằng mình là một phần của một kế hoạch lớn lao hơn.

Và có lẽ, trong cái chạm tay tưởng chừng chưa trọn vẹn của Michelangelo, đó chính là lời nhắc nhở vĩnh cửu về sự lựa chọn của mỗi chúng ta trên hành trình đi tìm tự do đích thực của tâm hồn.

Jasmine Nguyen